क्रिस्चियन स्टालबर्गले भेनेजुयलाको समाजवादी सहकारी आन्दोलनको बारेमा जान्नको लागि अगस्ट २०२३ मा एउटा प्रतिनिधिमण्डलसहित अमेरिकामा कोड पिङ्क र टास्क फोर्सको साथ भेनेजुयलाको यात्रा गर्नुभयो । प्रतिनिधिमण्डलको एक भागको रूपमा क्रिश्चियनले सहकारीकर्र्मीहरूसँग कुराकानी गर्नुभयो र सँगै बस्नुभयो । उनीहरूको न्यानोपन, आतिथ्य र राम्रो समाज निर्माण गर्न समर्पणको अनुभव गर्नुभयो । यस लेखले सहकारीकर्मीहरूको प्रेरणादायी कामको बारेमा जान्न र भेनेजुयलाविरुद्धका प्रतिबन्धहरू अन्त्य गर्न मद्दत गर्ने अपेक्षा छ ।)
यस वर्षको अगस्टमा म अन्य १४ जना साथीहरूसँग भेनेजुयलाको कम्युन आन्दोलनको अनुभव लिन गएँँ । जानुअघि मलाई थाहा थिएन कि त्यहाँ सरकार प्रायोजित उद्यम रहेको छ जसले स्थानीय आत्मनिर्णयलाई बढावा दिन्छ । आज भेनेजुयलामा ४५,००० सामुदायिक परिषद् (कम्युन) र ३,००० भन्दा बढी सहकारीहरू छन् ।
स्थानीय प्रत्यक्ष प्रजातन्त्रमा म गहिरो चासो राख्ने भएकोले म थप जान्न भेनेजुयला जाने मौकामा हामफालेँ । अमेरिका र भेनेजुयलाबिच कूटनीतिक सम्बन्ध नभएकोले अमेरिका बाहिरका दूतावासहरूमा भिसाको व्यवस्था गर्नुप¥यो । त्यसबाहेक, भेनेजुयला र अमेरिकाबिच कुनै सीधा उडानहरू छैनन्, त्यसैले हामी सबैले पहिले अर्को देशमा उडान गर्नुप¥यो र त्यसपछि कराकसको लागि छुट्टै उडानहरू बुक गर्नुप¥यो ।
भेनेजुयला राजनीतिकरूपमा जटिल छ । ह्युगो चाभेजको राष्ट्रपतिमा आरोहण भएदेखि नै केन्द्रीय सरकारमा भएका परिवर्तनहरूद्वारा समाजवादका तत्वहरू अवस्थित भए पनि भेनेजुयलामा अझै पुँजीवादी व्यवस्था रहेको छ । आफ्नो पुरानो सामन्ती विशेषाधिकारहरू पुनः स्थापित गर्न खोज्ने ठाउँमा कुलीनवर्गसँग धनको एकाग्रता जारी छ । जब क्रान्तिपछि केही भूमि वितरण भएको छ, भेनेजुयलाको जनसङ्ख्याको ८८.५ प्रतिशत सहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्छ । भेनेजुयला विश्वको सबैभन्दा बढी सहरीकरण भएको देश हो । यसको कारण यस लेखको दायरा बाहिर छ । प्रतिशतका आधारमा, घरेलु खाद्यान्न उत्पादन ल्याटिन अमेरिकाको कुनै पनि देशको तुलनामा सबैभन्दा कम रहेकोले खाद्य आयातमा लगभग पूर्ण निर्भरता रहेको छ ।
अमेरिकी आर्थिक प्रतिबन्धको पृष्ठभूमिमा यो तथ्यले औसत भेनेजुयलाका लागि जीवनस्तरको दुःस्वप्न सिर्जना गरेको छ । भेनेजुयलाको जीडीपी २०१४ मा १५६२ अमेरिकी डलरबाट २०२० मा ७०० अमेरिकी डलरमा घट्यो । यो एक सर्वविदित तथ्य हो कि अमेरिकी प्रशासनले लगाएको प्रतिबन्धले लक्षित देशका जनतालाई चोटमात्र पु¥याएको छ, शासन परिवर्तनको उल्लेख गरिएको उद्देश्य कहिल्यै प्राप्त गर्न सकेन ।
भेनेजुयलाको मामलामा, मैले देखेको छु कि त्यहाँ दुईवटा आधारभूत कारणहरू छन् जुन देशलाई अमेरिकी सरकारले प्रतिबन्धहरूको लागि लक्षित गरेको छ । पहिलो हो कि भेनेजुयलासँग विश्वको सबैभन्दा ठुलो प्रमाणित तेल भण्डार छ र अमेरिकामा आधारित तेल उद्योगले वर्तमान सरकारलाई पतन गर्न चाहन्छ ताकि उनीहरूले यी वर्तमान सरकारी स्वामित्वमा रहेका तेल भण्डारहरू कब्जा गर्न सकून् । दोस्रो कारण भनेको गरिबबिचको राजनीतिक साक्षरताको स्तर हो जसले उनीहरूलाई साम्राज्यवाद (विदेशी हस्तक्षेप) र नवउदारवादी पुँजीवादका बाह्य शक्तिहरूविरुद्ध आफ्नो क्रान्तिलाई बुझ्न र जोशका साथ रक्षा गर्न सक्षम बनाएको छ । यी शक्तिहरूविरुद्ध चलिरहेको स्वतन्त्रता र रक्षात्मक स्थितिको रूपमा चाभेजपन्थ धेरै सफल देखिन्छ ।
ती प्रतिबन्धका कारण आर्थिक कठिनाइहरू अनुभव गरे पनि सत्तारुढ दलले क्रान्तिको रक्षाका लागि उच्च स्तरको राजनीतिक संलग्नता, साक्षरता बढाउन र कायम राख्न जे गरे पनि काम भइरहेको देखिन्छ । भेनेजुयलाको चीन, इरान र रुसलगायत अन्य देशहरूसितका नयाँ वा बलियो सम्झौताहरूको कारण आर्थिक अवस्था बिस्तारै सुधार हुँदै छ ।
भेनेजुयलामा औपचारिक सहकारी आन्दोलन २००६ बाट भएको हो जब सहकारीलाई संस्थागत गर्ने सङ्घीय कानुनहरू अपनाइयो । यसले २००७ मा सामुदायिक अर्थतन्त्र मन्त्रालयको स्थापना ग¥यो, जुन २००९ मा सहभागिता र सामाजिक संरक्षण मन्त्रालयसँग जोडिएको थियो । यो कम्युन र सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयको रूपमा पुनः नामकरण गरिएको थियो ।
जब एक वा धेरै सामुदायिक परिषद्हरू सङ्गठन सामेल हुन सहमत हुन्छन्; सहकारीहरू गठन हुन्छन् र सहकारीकर्मीहरूलाई आम्दानी र रोजगारी प्रदान गर्ने सामूहिक आर्थिक उद्यम सुरु गर्छन् । सामुदायिक काउन्सिलहरू वास्तवमा १९८० को रूपमा धेरै पहिलेको रूपमा आकार लिइरहेका थिए जब ब्यारियोका बासिन्दाहरूले स्थानीय र राष्ट्रिय परिवर्तन कसरी ल्याउने भनेर बहस गर्न अनौपचारिकरूपमा भेटघाट गर्न थाले ।
यी ब्यारियो सभाहरूले सञ्जाल बनाउन थाले र केही पूर्व राज्य कर्मचारीहरूको सहयोगमा पुरुष र महिला सहकारीकर्मीहरूको राष्ट्रिय सञ्जाल गठन गरे जसले अहिले सहकारीहरूको कन्फेडेरेसनलाई प्राविधिक र अन्य सहयोग प्रदान गर्दछ, जसलाई अहिले युनियन कम्युनेरा (सहकारी सङ्घ) भनिन्छ ।
भेनेजुयलामा छिमेकका केही घरपरिवारदेखि लिएर क्षेत्रीय क्षेत्रमा फैलिएका हजारौँ सदस्यहरूसम्म भएका सहरी र ग्रामीण दुवै सहकारीहरू छन् । हाम्रो प्रतिनिधिभण्डलले आधा दर्जन सहकारीहरूको भ्रमण ग¥यो र हामी पर्यटकमात्र थिएनौँ । हामी सहकारकिर्र्मीहरूसँग बस्यौँ, खायौँ र काम गर्यौँ, तिनीहरूसँग हाम्रो सम्बन्धित देशहरूमा जीवनको बारेमा खुला तवरले छलफलहरू पनि ग¥यौँ । अवश्य पनि, अमेरिकी प्रतिबन्धहरूले उनीहरूलाई कसरी असर गरिरहेका थिए भन्ने विषय सधैँ कुराकानीको मिश्रणमा थियो । हाम्रो आफ्नै देशको सरकारको उनीहरूप्रति र उनीहरूको लोकप्रिय, प्रजातान्त्रिकरूपमा निर्वाचित सरकारको खराब आचरणको बाबजुद मैले भेनेजुयलाका सहकारीकर्मीहरू अविश्वसनीयरूपमा न्यानो व्यवहारका, हेरचाह गर्ने र स्वागत गर्ने पाएँ ।
हामीले आधा दर्जन सहकारीहरू भ्रमण गर्दा, म एउटा सहरी र एउटा ग्रामीण सहकारीबारे वर्णन गर्नेछु । कराकस पुगेपछि हामीले भ्रमण गरेको पहिलो सहकारी एल पनाल हो । सहर देखिने पहाडको टुप्पोमा रहेको एल पनालमा १२०० परिवार र ३००० भन्दा बढी बासिन्दाहरू छन् । सहकारीले कम्तीमा एउटा ठुलो धेरै कथा उच्च वृद्धि अपार्टमेन्ट भवन समावेश गर्दछ । तिनीहरूको पनि एउटा विद्यालय छ† मकै, माछा र बङ्गुरको मासुसहित आफ्नै खानाको केही उत्पादनहरू एक बेकरी र साना–सानो शिल्प उत्पादन पनि छन् । हामीले भ्रमण गर्दा, उनीहरूले लुन्ड्रोमेट र क्रेडिट युनियन निर्माण गरिरहेका थिए । हामी यी परियोजनाहरूको सरसफाइ र चित्रकलाको काममा सामेल भयौँ । हाम्रो प्रतिनिधिमण्डलले तिनीहरूलाई फूटबलको बल र अन्य उपयोगी वस्तुहरू प्रदान ग¥यौँ ।
भेनेजुयलाको पूर्वी भागमा कुमानाकोआ टाउनशिपमा हामीले भ्रमण गरेको ग्रामीण सहकारीलार्ई लास सिन्को फोर्टालेजास डे ला रिभोलुसियन बोलिभेरियाना भनिन्थ्यो । ५ सामुदायिक परिषद्, ४५० परिवारसहित १ हजार २ सय ४९ व्यक्तिसहित ७८० हेक्टर जमिनमा ६३ उखु रोपिएको छ । सहकारीले त्यस गाउँका गरिबहरूबिच खाना बनाउने र वितरण गर्ने सेवा कार्यक्रम छ ।
हाम्रो प्रतिनिधिमण्डलले आफ्नो विकासशील तरकारीको बीउ आत्मनिर्भरताको लागि प्रस्तुत गर्न धेरै बालीहरूको लागि विरासतमा तरकारीको बीउ ल्याएको थियो । त्यहाँ हालै आँधीबेहरी आएको थियो जसले औपचारिक भवनलाई क्षति पु¥याएको थियो । त्यसैले हामी तिनीहरूसँग त्यसको पुनर्निर्माणमा सामेल भयौँ । हामीले उखु र तरकारी खेतहरूको भ्रमण गर्यौँ, तिनीहरूको हालै अधिग्रहण गरिएको १०० वर्ष पुरानो उखु पेल्ने कार्य पनि देख्यौँ ।
यात्राको बारेमा धेरै कुरा भन्न सकिन्छ । यो लेखले सतहलाई मात्रै खरोँच गर्छ । म अनुरोध गर्र्दछु कि तपाईँ आफ्नो देशको सांसद (कङ्ग्रेस) लाई सम्पर्क गर्नुहोस् र तिनीहरूलाई भेनेजुयलाविरुद्धका प्रतिबन्धहरू समाप्त गर्न भन्नुहोस् ।
(क्रिस्चियन स्टालबर्ग मानवविज्ञानमा पीएचडीका विद्यार्थी हुनुहुन्छ ।)
पिंकोड डरओआरजीबाट
अनुवाद : प्रकाश
-1732149347.jpg)
-1732148281.jpg)
-1730900112.jpg)
